Η τέχνη του κουράγιου

(της Μελ Καμ -blog member Desafin)

©Aggelos Kaltsis

«Υπάρχει ένα ολοένα αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που κάνει σιωπηλά, κάτι πολύ ενδιαφέρον και συναρπαστικό, προσπαθώντας να δώσει κουράγιο ο ένας στον άλλο. […] Τίποτα δεν είναι πιο δύσκολο από το να αποκτήσει κανείς αυτοπεποίθηση χωρίς να γίνει αλαζόνας. Αυτή είναι η βάση όλων των αξιόλογων κατορθωμάτων. Χρειαζόμαστε την τέχνη για να δείξουμε πως καλλιεργείται το κουράγιο. Και αν οι διάσημοι καλλιτέχνες είναι υπερβολικά βασανισμένοι για να το γνωρίζουν, τότε θα πρέπει να το κάνουμε χωρίς αυτούς, να συνειδητοποιήσουμε ότι κι εμείς οι ίδιοι είμαστε καλλιτέχνες , οσοδήποτε ταπεινοί, κι ότι το να κάνουμε διάλογο στην εποχή μας είναι η ύψιστη τέχνη.»
Theodore Zeldin

Μπαίνει ο χειμώνας και τρέχουμε και πάλι να κρυφτούμε στα βιβλία. Το βιβλίο του Zeldin μιλάει για την τέχνη της συζήτησης η οποία καλλιεργεί το κουράγιο. Ζούμε σε μια εποχή που έχουμε ανάγκη από αισιόδοξους ανθρώπους, ανθρώπους συγκροτημένους που να ξέρουν να δίνουν, αλλά και από φωτογραφικά έργα που να το απεικονίζουν. Ο Zeldin μας προτρέπει να δημιουργήσουμε έργα που να δίνουν κουράγιο. Έργα που να δείχνουν το πώς μπορούμε να βελτιωθούμε μέσω δημιουργικών συζητήσεων με τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα μας. Έργα που να μας κάνουν να αιστανθούμε ότι δεν υπάρχουν μόνο αξιοκαταφρόνητοι και ποταποί άνθρωποι γύρω μας, αλλά και θαρραλέοι και ελπιδοφόροι, άνθρωποι που μπορούν να μας εμπνεύσουν.
Βλέπουμε συχνά έργα δημιουργών που απεικονίζουν την βία, την απελπισία, την ασυναρτησία, την ασυμφωνία, το αδιέξοδο. Τα περισσότερα από αυτά τα έργα όμως μας κάνουν να νιώθουμε ακόμα πιο ανίσχυροι και αδύναμοι.
Η συζήτηση με έναν άνθρωπο που νοιάζεται για μας, μπορεί να μας αλλάξει την ιδέα του τι είναι ωραίο και κάνοντάς το αυτό μας αλλάζει και σαν ανθρώπους. Μέσα από συζητήσεις με ανθρώπους που εκτιμάμε, σεβόμαστε και θεωρούμε ισότιμους με μας, παίρνουμε κουράγιο. Κουράγιο, που θα πει οτι εξελισσόμαστε συναισθηματικά και πνευματικά, ότι αποκτάμε αυτοπεποίθηση χωρίς να γινόμαστε αλαζόνες.
Έχουμε ανάγκη από δημιουργικά, «ζωντανά» μυαλά που διαισθάνονται τις ενδιαφέρουσες ιδέες που κυοφορούν οι εμπνευσμένες συζητήσεις και τις μετατρέπουν σε έργα τέχνης, χωρίς περιττούς συναισθηματισμούς, χωρίς αυταρέσκεια.
Αν δεν θέλουμε να συνεχιστεί η απλή επανάληψη της απεικόνισης της ανυμπόριας και της σύγχυσης της εποχής μας, έχουμε ανάγκη από έργα που να αναδεικνύουν την τέχνη του κουράγιου.

(Περιοδικό «Φωτογράφος», στήλη «Φωτογραφήματα», τεύχος 144, Δεκέμβριος 2005)



Αχ… αυτός ο «Άλλος»!

«Τα στερεότυπα είναι μια ακατέργαστη σειρά από νοητικές αναπαραστάσεις του κόσμου… Διαιωνίζουν μια ανάγκη διαφοροποίησης μεταξύ ‘του εαυτού’ και του ‘αντικειμένου’, το οποίο καθίσταται ο «Άλλος»… Μπορούμε να κινηθούμε από τον φόβο στον δοξασμό του «Άλλου», από το να τον αγαπάμε στο να τον μισούμε. Όπως μια εικόνα αλλάζει έτσι αλλάζουν και τα στερεότυπα.»
Sander Gilman, “The Deep Structure of Stereotypes”

Οι δράσεις της «Κοινότητας Ανοικοδόμησης» έχουν ως σημείο εκκίνησης την τέχνη του κουράγιου καθώς και την συμφιλίωση με τις διαφορετικότητες που υπάρχουν γύρω μας. Πρόκειται για ένα συνεχή αγώνα να καταρριφθούν τα στερεότυπα του καθενός μας, προσπαθώντας όμως ταυτόχρονα αυτό να μην δημιουργήσει καινούργια στερεότυπα –όπως συχνά συμβαίνει με την υιοθέτηση παντός είδους δογμάτων/ ντιρεκτίβων/ κατευθύνσεων/ ψυχαναγκαστικών/ συμφεροντολογικών/ εξουσιαστικών τάσεων.
Για τον ψυχικά υγιή, όταν η αγωνία του αγνώστου υποχωρήσει, υποχωρεί και η στερεοτυπική ερμηνεία αφήνοντας την θέση της στην αποδοχή του διαφορετικού, ενώ για τον παθολογικά νοσούντα το στερεότυπο εξυπηρετεί την ανάγκη του να θέτει γραμμή διαφοροποίησης σε κάθε αντιπαράθεσή του με τον έξω κόσμο, από φόβο ότι θα χάσει την υπόσταση, θέση και εξουσία που κατέχει (Gilman).
Ο σκοπός είναι να μπορούμε να διαμορφώνουμε την πορεία ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τις ανάγκες και τις αλήθειες των «άλλων» με τις οποίες βρισκόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι, αλλά και χωρίς να αγνοούμε και τις δικές μας προσωπικές βιωματικές αλήθειες οι οποίες κι αυτές βρίσκονται σε συνεχή διαμόρφωση. Ο «άλλος» δεν είναι μόνο ο αφρικανός, ο μη ευρωπαίος, ο μη χριστιανός. Ο «άλλος» μπορεί να είναι ο εαυτός μας ο ίδιος, ή, ενίοτε ο μη κουλτουριάρης, ο «βολεψάκιας», ο νεοέλληνας κτλ. Για τον καθένα από μας ο «άλλος» είναι μια προσωπική του ιστορία. Το ερώτημα που τίθεται είναι: θα μπορέσουμε να εγκαταλείψουμε τις εγωιστικές, συμφεροντολογικές και κουτοπόνηρες αντιλήψεις μας; Θα μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε την εξυπνάδα μας και με ανοιχτό μυαλό, όλοι, να προσπαθήσουμε έστω να «χωρέσουμε» και να κατανοήσουμε τις ιδιαιτερότητες τις δικές μας και των «άλλων»; Το σίγουρο είναι ότι σε αυτό το παιχνίδι, θα πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι κάτι να χάσουμε, αλλά μόνο έτσι θα μπορέσουμε κάτι να κερδίσουμε.
Αν μαζί από κοινού –με τις ιδιαιτερότητες του ο καθένας- πορευτούμε προς το μέλλον, σε μια δημοκρατική βάση χωρίς αντιπαλότητες αλλά με σεβασμό, τότε θα καταφέρουμε το δίκαιο το δικό μας και το δίκαιο των «Άλλων» να γίνει ένα κοινό δίκαιο για όλους.

Μελ Καμ